Στη βόρεια άκρη της Εύβοιας, εκεί όπου τα βουνά σμίγουν με τη θάλασσα και το πεύκο συναντά το κύμα, βρίσκεται το χωριό Γιάλτρα.
Ένα μέρος που κουβαλά αιώνες ιστορίας, παράδοσης και φυσικής ομορφιάς. Δεν είναι απλώς ένα χωριό είναι ένας τόπος που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, το ήρεμο χωριό στο ύψωμα με την παραλία των Μπανιών, όπου η θάλασσα κρατάει ακόμα τη ζεστασιά της γης.
Από τα βάθη του χρόνου
Τα Γιάλτρα έχουν βαθιές ρίζες. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν εδώ αιώνες πριν, μαγεμένοι από τη θέση, τη γη και τα νερά. Ο τόπος αυτός είχε πάντοτε κάτι το ιδιαίτερο: μια φυσική δύναμη, μια αίσθηση υγείας και αναγέννησης. Δεν είναι τυχαίο πως το όνομα «Γιάλτρα» συνδέεται από παλιά με τη λέξη «λουτρά» – τόπος νερού και θεραπείας.
Στους χρόνους της αρχαιότητας, λέγεται πως στην παραλία, εκεί που σήμερα βρίσκονται τα Μπάνια, υπήρχαν φυσικές πηγές με ζεστά νερά που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν για θεραπεία και χαλάρωση. Οι πέτρες που βγαίνουν ακόμα μέσα από την άμμο, τα ίχνη παλιών τοιχοδομών και οι θρύλοι που διηγούνται οι παλιοί, δείχνουν πως ο τόπος είχε φήμη ήδη από τότε.
Με τα χρόνια, οι κάτοικοι, για να προστατευτούν από επιδρομές πειρατών, μετακινήθηκαν ψηλότερα, στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό. Από εκεί, βλέπουν όλο τον κόλπο των Γιαλτρών, τις απέναντι ακτές της Στερεάς.
Το χωριό όπως ήταν
Τα παλιά Γιάλτρα ήταν χωριό ζωντανό, γεμάτο φωνές με παιδιά. Οι δρόμοι στρωμένοι με πέτρα, στενοί και καθαροί. Τα σπίτια, χαμηλά, με κεραμίδια και αυλές γεμάτες βασιλικό και γεράνια. Στην πλατεία, η παλιά βρύση με τα χτιστά τόξα της, έργο του 1904, ήταν σημείο συνάντησης για όλους. Οι γυναίκες μαζεύονταν εκεί με τις στάμνες, οι άντρες κουβέντιαζαν κάτω από τον πλάτανο, τα παιδιά έπαιζαν με τα νερά που έτρεχαν από τα στόμια της πέτρας.
Στην καρδιά του χωριού δεσπόζει ο ναός του Αγίου Νικολάου, χτισμένος το 1884. Είναι ένας ναός λιτός αλλά επιβλητικός, με το καμπαναριό του να φαίνεται από μακριά και να σημαίνει τις γιορτές, τα χαρμόσυνα και τα δύσκολα. Οι παλιές καμπάνες του, φερμένες από τη Χαλκίδα, ηχούν ακόμη με εκείνον τον βαθύ, βαρύ ήχο που μοιάζει να κουβαλάει όλη την ιστορία του τόπου.
Κάθε σπίτι έχει τη δική του ιστορία. Οι παλιοί λένε για τα αρχοντικά που χτίστηκαν από πέτρα της περιοχής, για τα καλντερίμια που έφτιαχναν οι μάστορες των Δυτικών Σποράδων, για τα αμπέλια που έδιναν κρασί δυνατό, με άρωμα θάλασσας και πεύκου.
Τα Μπάνια των Γιάλτρων
Κατηφορίζοντας από το χωριό, ο δρόμος οδηγεί στα Μπάνια των Γιάλτρων, ένα από τα πιο όμορφα και ήρεμα σημεία της Βόρειας Εύβοιας. Εδώ, η φύση είναι αληθινά γενναιόδωρη. Ο αέρας μυρίζει ιώδιο και ρετσίνι, και η θάλασσα έχει μια περίεργη απαλότητα –λες και κουβαλάει ακόμα λίγη από τη θερμότητα των παλιών ιαματικών πηγών που βρίσκονταν στα έγκατά της.
Οι κάτοικοι λένε πως όποιος βουτήξει στα Μπάνια, βγαίνει πιο ανάλαφρος, πιο ήρεμος. Ίσως να φταίει η θάλασσα, ίσως το τοπίο, ίσως εκείνη η μυστική ενέργεια που έχει ο τόπος.
Κατά μήκος της ακτής υπάρχουν μικρές αμμουδιές και βραχάκια, μέρη ιδανικά για όσους αγαπούν τη φυσική ομορφιά και τη σιωπή. Εδώ δεν υπάρχουν μεγάλα ξενοδοχεία ή κοσμικές παραλίες. Μόνο λίγα από τα παλιά αλλά και πρόσφατα σπιτάκια, λίγα ταβερνάκια και σκιές από πεύκα. Το απόγευμα, το φως απλώνεται πάνω στα νερά.
Το παλιό και το νέο μαζί
Στην άκρη της παραλίας των Μπανιών βρίσκεται ο παλιός ανεμόμυλος, σημάδι μιας άλλης εποχής. Ο μύλος στέκει εκεί πάνω από εκατό χρόνια, μάρτυρας της ζωής που πέρασε, των εποχών που αλλάζουν, των ανθρώπων που έρχονται και φεύγουν. Σήμερα έχει γίνει σημείο αναφοράς, αγαπημένο σημείο για φωτογραφίες και ρομαντικές βόλτες.
Στο δρόμο από τα Μπάνια προς το χωριό, διακρίνονται τα περιβόλια με τις ελιές, τα αμπέλια και τα μποστάνια που καλλιεργούν ακόμη οι κάτοικοι. Η ζωή εδώ κυλά με ρυθμό αργό, ανθρώπινο. Το καλοκαίρι, οι απόδημοι γυρίζουν στο χωριό, τα σπίτια ανοίγουν, και οι αυλές γεμίζουν φωνές.
Η ψυχή του τόπου
Τα Γιάλτρα έχουν κάτι που δύσκολα περιγράφεται. Δεν είναι μόνο το τοπίο, ούτε μόνο οι μνήμες. Είναι η αίσθηση του τόπου μια γαλήνη που σε αγκαλιάζει. Εδώ ο χρόνος μοιάζει να κυλάει αλλιώς, πιο ήσυχα, πιο απλά, πιο βαθιά. Ο επισκέπτης δεν νιώθει ξένος, γίνεται μέρος του τόπου, κομμάτι της σιωπής, της θάλασσας και του αέρα.
Οι ντόπιοι κρατούν ακόμα ζωντανά τα έθιμα και τις γιορτές. Στις 6 Δεκεμβρίου, του Αγίου Νικολάου, το χωριό γιορτάζει με λειτουργία, καμπάνες και τραπέζια στην πλατεία. Το Πάσχα, οι δρόμοι γεμίζουν φως και ψαλμούς, και το καλοκαίρι οι νεότεροι στήνουν γλέντια στις αυλές και στα παραθαλάσσια μαγαζιά. Όλα γίνονται απλά, ανθρώπινα, όπως παλιά.
Από το χθες στο σήμερα
Σήμερα, τα Γιάλτρα εξακολουθούν να διατηρούν τον ίδιο ήρεμο χαρακτήρα τους. Παρότι ο κόσμος αλλάζει, το χωριό δεν έχασε τη φυσική του ταυτότητα. Κάποιοι παλιοί πέτρινοι τοίχοι έχουν ανακαινιστεί, μερικά σπίτια έγιναν ξενώνες ή μικρά καταλύματα, και τα Μπάνια δέχονται επισκέπτες από όλη την Ελλάδα αλλά πάντα σε ήπια μορφή, χωρίς φασαρία και υπερβολές.
Η τοπική κοινωνία προσπαθεί να συνδυάσει την παράδοση με τη σύγχρονη ζωή. Οι νεότεροι ασχολούνται με τον αγροτουρισμό, την παραγωγή ελαιολάδου και κρασιού, ενώ άλλοι εργάζονται σε μικρές επιχειρήσεις φιλοξενίας ή εστίασης.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η φύση παραμένει ζωντανή. Τα δάση γύρω από τα Γιάλτρα, παρ’ όλη την καταστροφή που έπληξε τη Βόρεια Εύβοια τα τελευταία χρόνια, δείχνουν να αναγεννώνται. Οι κάτοικοι δεν το βάζουν κάτω· φυτεύουν, φροντίζουν, αγαπούν τη γη τους. Και αυτή τους το ανταποδίδει.
Το μέλλον των Γιάλτρων
Το μέλλον του χωριού φαίνεται ελπιδοφόρο. Ο τόπος έχει όλα όσα χρειάζεται: φυσική ομορφιά, ιστορία, καθαρά νερά, φιλοξενία και ανθρώπους με ψυχή. Αν καταφέρει να διατηρήσει το μέτρο, να προστατέψει το περιβάλλον και να συνεχίσει να προσφέρει αυθεντικές εμπειρίες, τα Γιάλτρα μπορούν να γίνουν παράδειγμα για ολόκληρη τη Βόρεια Εύβοια.
Το όνειρο πολλών ντόπιων είναι να ξαναδούν τα Μπάνια γεμάτα κόσμο, όχι όμως τουρισμό βιαστικό, αλλά ανθρώπους που έρχονται να γνωρίσουν τον τόπο, να μείνουν λίγες μέρες, να περπατήσουν στα καλντερίμια, να μιλήσουν με τους κατοίκους, να νιώσουν τη θάλασσα και το φως.
Τα Γιάλτρα δεν είναι απλώς ένας προορισμός. Είναι ένα κομμάτι της ψυχής της Εύβοιας. Ένας τόπος που κουβαλάει μνήμες και ταυτόχρονα υπόσχεται ζωή. Το χωριό και τα Μπάνια του είναι σαν ένας παλιός φίλος που σε περιμένει με χαμόγελο να σου δείξει τις ρίζες του, τη θάλασσα που τον γέννησε, τη γη που τον κράτησε.
Όποιος περπατήσει στα δρομάκια του ή καθίσει ένα απόγευμα στην ακτή και κοιτάξει τη θάλασσα, θα καταλάβει: η ομορφιά εδώ δεν είναι κραυγαλέα, είναι ήρεμη, αληθινή και διαχρονική. Είναι η ομορφιά ενός τόπου που έμαθε να ζει απλά και γι’ αυτό παραμένει παντοτινά όμορφος.
